Strategisch gebiedsplan GGB geeft ruimte aan energietransitie Eindhoven

Rol V&S: opstellen strategie en uitwerken in gebiedsplan GGB

Gemeente Eindhoven heeft grote ambities op het vlak van duurzaamheid, leefbaarheid en ontwikkeling van de stad. Als onderdeel daarvan wordt het centrum van de stad een gebied rond de Spoorzone herontwikkeld. In het kader van de energietransitie zal daarbij ook gebruik gemaakt worden van de diepere ondergrond voor bodemenergie (WKO). De ambities van de stad kunnen echter botsen met de grondwaterverontreinigingen die zich hier in de bodem bevinden. Ap Kemmeren ontwierp een strategisch gebiedsplan Gebiedsgericht Grondwaterbeheer (GGB) vanuit zijn kennis van de bodem, gedrag van verontreinigingen en wetgeving. Dankzij dit plan vormt de bodemverontreiniging geen belemmering meer voor de ontwikkelingen die de gemeente voor ogen heeft. Sterker nog: dankzij het gebiedsplan worden de ontwikkelingen juist gestimuleerd.

Energietransitie eerste prioriteit

V&S bracht de boven- en ondergrondse situatie van het beoogde gebied in kaart. Het ging daarbij om gegevens als de omvang van het gebied, verontreinigingen, rioleringsspecificaties, WKO-systemen, de huidige en verwachte interactie tussen de boven- en ondergrond, etc. Ook werden de uitgangspunten, haalbaarheid en stakeholders in beeld gebracht. “Met WKO’s kan een grondwaterverontreiniging zich sneller verspreiden, omdat je het grondwater van bron naar bron pompt. Op zich niet wenselijk, maar in bepaalde situaties kan dat wel acceptabel zijn. Het gaat om het stellen van prioriteiten en het maken van keuzes door in dit geval de gemeente Eindhoven. De energietransitie heeft een hogere prioriteit dan bodem: in de binnenstad wordt het grondwater immers niet opgepompt om van te drinken. Tegelijkertijd wil je voorkomen dat de verontreiniging zich ongecontroleerd verspreidt en het landelijk gebied beïnvloedt. Of zelfs een gevaar gaat vormen voor onze strategische drinkwatervoorraden. We zochten naar een verantwoorde oplossing binnen de mogelijkheden van de bodemwetgeving, gecombineerd met de ambities van de stad”, zegt Ap.

Ontwikkelingen bemoeilijkt door wet Bodembescherming

In de bodem onder Eindhoven Centrum bevinden zich verschillende verontreinigingen met VOCl. Zodra je iets gaat doen met de ondergrond, is dat van invloed op deze verontreiniging. De wet Bodembescherming vormt hierbij in principe een blokkade. Om de ontwikkelingen toch mogelijk te maken, was een gebiedsplan Gebiedsgericht Grondwaterbeheer (GGB) zeer geschikt. Ap: “Door een gebiedsgerichte aanpak kun je de aanpak van een aantal verontreinigingen samenvoegen en daar één saneringsplan voor opstellen. De gemeente Eindhoven wilde graag strategisch advies over de te maken keuzes en ondersteuning bij het opstellen en implementeren van zo’n gebiedsplan Gebiedsgericht Grondwaterbeheer (GGB).”

In Gebiedsplan vastgelegd hoe om te gaan met verontreiniging

Die oplossing lag in het stellen van grenzen aan een gebied waarbinnen de verontreiniging zich beheersbaar mag verplaatsen. De bodemverontreiniging is dus ‘volgend’ bij gewenste ontwikkelingen, al worden de effecten op die verontreiniging heel goed gemonitord. Flexibiliteit, maar met harde kaders en met goede controle dus. “Dit is uitgewerkt in het gebiedsplan GGB. De kaders zijn hierin heel helder en tegelijkertijd is het gebiedsplan bewust op hoofdlijnen gehouden. Hierdoor heeft het plan een ‘lange houdbaarheid’ en geeft het ruimte aan toekomstige ontwikkelingen.” De inhoudelijke uitwerkingen zoals het opgestelde Uitvoeringsplan grondwatermonitoring en Bijdrageregeling zijn buiten het gebiedsplan gehouden. Hierdoor kunnen deze plannen in de toekomst geactualiseerd worden, zonder dat het hele gebiedsplan weer door de molen moet.

Ap vervolgt: “De kwaliteit van het grondwater en oppervlaktewater wordt periodiek gecontroleerd volgens dit monitoringsplan. Langs de randen en in het gebied zelf worden peilbuizen op strategische punten geplaatst. Aan de hand daarvan kunnen we zien hoe het grondwater en de verontreiniging zich beweegt. Zo bewaak je of de verontreiniging zich inderdaad zo gedraagt als wij verwachten en daadwerkelijk binnen de gestelde grenzen blijft.”

Kosten verdeeld dankzij Bijdrageregeling

Dat het plaatsen van WKO’s van invloed is op de verspreiding van een verontreiniging is helder. “Maar ook hoe en waar je deze plaatst, is van invloed. Vanuit het beheer van de verontreiniging is het dan ook belangrijk dat de gemeente hierin de regie neemt. Ik adviseerde de Gemeente Eindhoven om een Masterplan bodemenergie op te stellen. In een integrale stadsvisie op toekomstige energie- en warmtevoorziening, is nu onder andere de plaatsing van WKO’s gereguleerd. Zo wordt de ruimte beter benut en de capaciteit vergroot”, zegt Ap.

Tot slot leverde Ap input voor de Bijdrageregeling Gebiedsgericht Grondwaterbeheer Eindhoven-Centrum: “Omdat de gebiedsgerichte aanpak ruimte schept voor ontwikkelingen, plukken de ontwikkelaars daar de vruchten van. Zij maken minder kosten, omdat er bijvoorbeeld minder vergunningen nodig zijn en grondwater niet gereinigd hoeft te worden. Op haar beurt heeft de gemeente juist hogere kosten. Met de Bijdrageregeling dragen de ontwikkelaars een deel van deze kosten.